Các bạn hãy kiên nhẫn đọc những dòng chia sẻ này nhé, chúng rất bổ ích đấy, không phải là lý thuyết suông đâu, tớ đã học được rất nhiều từ những bài viết như thế này trên các diễn đàn khác đấy !



Một trong những trở ngại lớn nhất của chúng ta khi học một
ngoại ngữ ấy là chúng ta quá… thông minh và có quá nhiều kinh nghiệm.
Quá thông minh: vì mình không thể nào chấp nhận nghe một câu mà mình không
hiểu: cần phải hiểu một câu nói gì trước khi nghe tiếp câu thứ hai, nếu không
thì mình không buồn nghe tiếp.



Quá kinh nghiệm: Cuộc đời đã dạy ta không nghe những gì người khác nói mà chỉ
hiểu những gì mà nội dung chuyển tải. Nếu không hiểu nội dung, chúng ta không
thể lặp lại lời người kia. Cũng vì thế mà - trong giai đoạn đầu học ngoại ngữ -
mỗi lần nghe một câu tiếng Anh thì trong đầu phải dịch ra được tiếng Việt thì
mới yên tâm, bằng không thì … câu ấy không có nghĩa.

Thế nhưng, đấy là lối học sinh ngữ ngược chiều. Tôi biết được 6 ngôn ngữ, trong
đó có ba ngôn ngữ thành thạo nghe nói đọc viết: Việt - Anh - Pháp, và tôi thấy
rằng trong các ngôn ngữ tôi biết thì, một cách khách quan, nghe và nói tiếng
Việt là khó nhất (vì ở phương tây, không có ngôn ngữ nào mà mình đổi cao độ của
một từ thì ý nghĩa từ ấy lại thay đổi: ma - má - mà - mạ - mã - mả). Nhưng các
bạn ở forum này, cũng như tôi, đều không có vấn đề gì cả với cái sinh ngữ khó
vào bậc nhất ấy!

Tuy nhiên, những thầy cô dạy chúng ta nghe nói tiếng Việt chẳng phải là những
vị chuyên viên ngôn ngữ như các thầy cô ngoại ngữ mà ta học tại các trường.
Thầy dạy tiếng Việt chúng ta là tất cả những người quanh ta từ ngày ta ra đời:
cha mẹ, anh chị, hàng xóm, bạn bè… nghĩa là đại đa số những người chưa có một
giờ sư phạm nào cả, thậm chí không có một khái niệm nào về văn phạm tiếng Việt.
Thế mà ta nghe tiếng Việt thoải mái và nói như sáo. Còn tiếng Anh thì không thể
như thế được. Ấy là vì đối với tiếng Việt, chúng ta học theo tiến trình tự
nhiên, còn ngoại ngữ thì ta học theo tiến trình phản tự nhiên.


Từ lúc sinh ra chúng ta đã NGHE mọi người nói tiếng Việt chung quanh (mà chẳng
bao giờ ta phản đối: "tôi chẳng hiểu gì cả, đừng nói nữa"! Mới sinh
thì biết gì mà hiểu và phản đối!). Sau một thời gian dài từ 9 tháng đến 1 năm,
ta mới NÓI những tiếng nói đầu tiên (từng chữ một), mà không hiểu mình nói gì.
Vài năm sau vào lớp mẫu giáo mới học ĐỌC, rồi vào lớp 1 (sáu năm sau khi bắt
đầu nghe) mới tập VIẾT… Lúc bấy giờ, dù chưa biết viết thì mình đã nghe đưọc
tất cả những gì người lớn nói rồi (kể cả điều mình chưa hiểu). Như vậy, tiến
trình học tiếng Việt của chúng ta là Nghe - Nói - Đọc - Viết. Giai đoạn dài
nhất là nghe và nói, rồi sau đó từ vựng tự thêm vào mà ta không bao giờ bỏ thời
gian học từ ngữ. Và ngữ pháp (hay văn phạm) thì đến cấp 2 mới học qua loa, mà
khi xong trung học thì ta đã quên hết 90% rồi.

Nhưng tiến trình ta học tiếng Anh (hay bất cứ ngoại ngữ nào) thì hoàn toàn
ngược lại.
Thử nhìn lại xem: Trước tiên là viết một số chữ và chua thêm nghĩa tiếng Việt
nếu cần. Và kể từ đó, học càng nhiều từ vựng càng tốt, kế đến là học văn phạm,
rồi lấy từ vựng ráp vào cho đúng với văn phạm mà VIẾT thành câu! Rồi loay hoay
sửa cho đúng luật! Sau đó thì tập ĐỌC các chữ ấy trúng được chừng nào hay chừng
ấy, và nhiều khi lại đọc một âm tiếng Anh bằng một âm tiếng Việt! (ví dụ fire,
fight, five, file… đều được đọc là ‘phai’ ). Sau đó mới tới giai đoạn NÓI, mà
‘nói’ đây có nghĩa là Đọc Lớn Tiếng những câu mình viết trong đầu mình, mà
không thắc mắc người đối thoại có hiểu 'message' của mình hay không vì mình chỉ
lo là nói có sai văn phạm hay không. Lúc bấy giờ mới khám phá rằng những câu
mình viết thì ai cũng hiểu, như khi mình nói thì chỉ có mình và … Thượng Đế
hiểu thôi, còn người bản xứ (tiếng Anh) thì ‘huh - huh’ dài cổ như cổ cò! Thế
là học nói bằng cách sửa đổi phát âm những từ nào chưa chuẩn cho đến khi người
khác có thể hiểu được.

Sau thời gian dài thật dài, mình khám phá rằng mình từng biết tiếng Anh, và nói
ra thì người khác hiểu tàm tạm, nhưng khi họ nói thì mình không nghe được gì cả
(nghĩa là nghe không hiểu gì cả). Lúc bấy giờ mới tập NGHE, và rồi đành bỏ cuộc
vì cố gắng mấy cũng không hiểu được những gì người ta nói.
Vấn đề là ở đó: chúng ta đã học tiếng Anh ngược với tiến trình tự nhiên, vì quá
thông minh và có quá nhiều kinh nghiệm. Tiến trình ấy là Viết - Đọc - Nói -
Nghe!

Vì thế, muốn nghe và nói tiếng Anh, chuyện đầu tiên là phải quên đi kinh nghiệm
và trí thông minh, để trở lại trạng thái ‘sơ sinh và con nít’, và đừng sử dụng
quá nhiều chất xám để phân tích, lý luận, dịch thuật!
Và đây là bí quyết để Nghe:

A. Nghe thụ động:

1. - ‘Tắm’ ngôn ngữ. Nghe không cần hiểu: Hãy nghe! Đừng hiểu.
Bạn chép vào CD một số bài tiếng Anh (vì dụ từ trên forum này). Mỗi bài có thể
dài từ 1 đến 5 phút.
Khi nào bạn ở nhà một mình, thì mở các bài đó ra vừa đủ nghe, và cứ lặp đi lặp
lại mãi ra rả như âm thanh nền suốt ngày. Bạn không cần để ý đến nó. Bạn cứ làm
việc của mình, đánh răng, rửa mặt, học bài làm bài, vào internet… với tiếng lải
nhải của bài tiếng Anh. (thậm chí, trong lúc bạn ngủ cũng có thể để cho nó
nói).

Trường hợp bạn có CD player, USB player hay iPod, thì đem theo để mở nghe khi
mình có thời gian chết - ví dụ: di chuyển lâu giờ trên xe, đợi ai hay đợi đến
phiên mình tại phòng mạch.
Công việc ‘tắm ngôn ngữ’ này rất quan trọng, vì cho ta nghe đúng với từng âm
của một ngôn ngữ lạ. Tai của chúng ta bắt rất nhanh một âm quen, nhưng loại trừ
những âm lạ. Ví dụ: Nếu bạn nghe câu: ‘mặt trời mọc cánh khi chim voi truy cập
chén chó’, một câu hoàn toàn vô nghĩa, nhưng bảo bạn lặp lại thì bạn lặp lại
được ngay, vì bạn đã quá quen với các âm ấy. Nhưng khi một người nói một câu
bằng chừng ấy âm (nghĩa là 11 âm/vần), trong ngôn ngữ bạn chưa từng học, và bảo
bạn lặp lại thì bạn không thể nào lặp lại được, và bảo rằng… không nghe được!
(Bạn có điếc đâu! Vấn đề là tai bạn không nhận ra được các âm!) Lối 'tắm ngôn
ngữ' đó chỉ là vấn đề làm quen đôi tai, và sau một thời gian (lâu đấy chứ không
phải vài ngày) bạn sẽ bắt được các âm của tiếng Anh, và thấy rằng âm ấy rất dễ
nghe, nhưng hoàn toàn khác với âm Việt. Đừng nản lòng vì lâu ngày mình vẫn
không phân biệt âm: hãy nhớ rằng bạn đã tắm ngôn ngữ tiếng Việt ít ra là 9
tháng liên tục ngày đêm trước khi mở miệng nói được tiếng nói đầu tiên và hiểu
được một hai tiếng ngắn của cha mẹ; và sau đó lại tiếp tục 'tắm ngôn ngữ' Việt
cho đến 4, 5 năm nữa!
2 - Nghe với hình ảnh động.
Nếu có giờ thì xem một số tin tức bằng tiếng Anh (một điều khuyên tránh: đừng
xem chương trình tiếng Anh của các đài Việt Nam, ít ra là giai đoạn đầu, vì
xướng ngôn viên Việt Nam, phần lớn, nói rất gần với âm Việt Nam (kể cả
pronunciation), nên mình dễ quen nghe, và từ đó lỗ tai mình lại hỏng, về sau
lại khó nghe người bản xứ nói tiếng Anh - thế là phải học lại lần thứ hai!).
Các hình ảnh đính kèm làm cho ta ‘hiểu’ được ít nhiều nội dung bản tin, mà
không cần phải ‘dịch’ từng câu của những gì xướng ngôn viên nói. Bạn sẽ yên tâm
hơn, sau khi nghe 15 phút tin tức, tự tóm lược lại, thì thấy rằng mình đã nắm
bắt được phần chính yếu của nội dung bản tin. Và đây là cách thứ hai để tắm
ngôn ngữ.

B. Nghe chủ động.


1. Bản tin special english:

- Thu một bản tin, và nghe lại rồi chép ra nhiều chừng nào hay chừng nấy… nhớ
là đừng tra cứu tự điển hay tìm hiểu nghĩa vội. Đoán nghĩa trong nội dung câu,
và nhớ lại âm thanh của từ, hay cụm từ đó, sau này tự nó sẽ rõ nghĩa, nếu trở
đi trở lại hoài.
(Ngày xưa, trên đài VOA, sau mỗi chương trình tôi thường nghe một cụm từ tương
tự như: statue, statute hay statu gì đó, mà không biết viết thế nào, tuy vẫn
hiểu đại loại là: hãy đợi đấy để nghe tiếp. Mãi sau này tôi mới biết rằng thuật
ngữ rất quen thuộc ấy là 'stay tuned', nhưng một thời gian dài, chính tả của
chữ ấy đối với tôi không thành vấn đề!)

2. Chăm chú nghe lại một số bài mình từng nghe trong giai đoạn ‘tắm ngôn ngữ’

- Lấy lại script của những bài mình từng nghe, đọc lại và nhớ lại trong tưởng
tượng lời đọc mà mình từng nghe nhiều lần.
Sau đó xếp bản script và nghe lại để hiểu. Lần này: tự nhiên mình sẽ nghe rõ
từng tiếng và hiểu. Trường hợp không hiểu một từ hay cụm từ, thì gắng lặp lại
nhiều lần đúng như mình đã nghe, sau đó lật lại script để so sánh.

3. Một số bài Audio trong Forum này: nghe nhiều lần, trước khi đọc script. Sau
đó, đọc lại script, chủ yếu kiểm tra những từ mình đã nghe hoặc đoán, hoặc
những từ mà mình có thể phát âm lại nhưng không hiểu viết và nghĩa thế nào. Qua
việc này, nhiều khi ta phát hiện rằng một từ mình rất quen thuộc mà từ xưa đến
nay mình cứ in trí là phải nói một cách nào đó, thì thực ra cần phải nói khác
hẳn và phát âm như thế thì mới mong nghe đúng và nói cho người khác hiểu. Sau
đó, xếp bản script và nghe lại một hai lần nữa. (Ví dụ: hai chữ tomb, bury, khi
xưa tôi cứ đinh ninh là sẽ phát âm là 'tôm-b(ơ), bơri' - sau này nghe chữ 'tum,
beri' tôi chẳng hiểu gì cả - dù cho tôi nghe rõ ràng là tum, beri -cho đến khi
xem script thì mới vỡ lẽ!)

. Học hát tiếng Anh, và hát theo trong khi nghe.
Chọn một số bài hát mà mình thích, tìm lyrics của nó rồi vừa nghe vừa nhìn
lyrics. Sau đó học thuộc lòng và hát song song với ca sĩ, và gắng phát âm cũng
như giữ tốc độ và trường độ cho đúng. Khi nào buồn buồn cũng có thể tự hát cho
mình nghe (nếu không có giọng tốt và hát sai giọng một tí cũng không sao, vì
chủ yếu là tập phát âm, tốc độ, trường độ và âm điệu tiếng Anh).
Và nói cho đúng giọng (qua hát) cũng là một cách giúp mình sau này nhạy tai hơn
khi nghe, vì thường thường ngôn ngữ trong các bài hát khó nghe hơn những câu
nói bình thường rất nhiều.
--------------

Trước khi tạm dừng topic này, tôi muốn nói thêm một điều.
Có bạn bảo rằng hiện nay mình chưa hiểu, nên cố gắng nghe nhiều cũng vô ích, để
mình học thêm, khi nào có nhiều từ vựng để hiểu rồi thì lúc đó sẽ tập nghe sau.
Nghĩ như thế là HOÀN TOÀN SAI. Chính vì bạn chưa hiểu nên mới cần nghe nhiều
hơn những người đã hiểu. Muốn biết bơi thì phải nhảy xuống nước, không thể lấy
lý do rằng vì mình không thể nổi nên ở trên bờ học cho hết lý thuyết rồi thì
mới nhảy xuống, và sẽ biết bơi! Chưa biết bơi mà xuống nước thì sẽ uống nước và
ngộp thở đấy, nhưng phải thông qua uống nước và ngộp thở như thế thì mới hy
vọng biết bơi.

Muốn biết bơi, thì phải nhảy xuống nước, và nhảy khi chưa biết bơi. Chính vì
chưa biết bơi nên mới cần nhảy xuống nước.

Muốn biết nghe và hiểu tiếng Anh thì phải nghe tiếng Anh, nghe khi chưa hiểu gì
cả! Và chính vì chưa hiểu gì nên cần phải nghe nhiều.
( Sưu tầm )


Xin cảm ơn người đã viết nên những dòng tâm sự này, rất tâm huyết và bổ ích ! Cảm ơn các bạn đã đủ kiên nhẫn để đọc nó !